Przesłanki rozwodu

Pozytywne przesłanki rozwodowe

Małżeństwo może zostać rozwiązane wyłącznie przez Sąd, który dokonuje analizy przesłanek rozwodowych.
Właściwym do wydanie wyroku rozwodowego jest w pierwszej instancji Sąd Okręgowy. Nie zawsze jednak powództwo w sprawie o rozwód może okazać się zasadne. Zależy to od spełnienia tzw. pozytywnych przesłanek rozwodowych. Dopiero w sytuacji ich zaistnienia Sąd może rozwiązać małżeństwo przez rozwód. Przede wszystkim zgodnie z art. 56 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego małżonkowie mogą żądać, aby Sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód, jeśli między małżonkami nastąpił zupełny oraz trwały rozpad pożycia. Tym, co odróżnia podstawy do rozwiązania małżeństwa przez rozwód od orzeczenia separacji jest fakt, że rozpad pożycia ma charakter trwały, w przeciwieństwie do separacji, gdzie rozpad ten ma charakter czasowy.

Rozpad pożycia małżeńskiego

Dla oceny czy doszło do faktycznego rozpadu pożycia między małżonkami przyjmuje małżonków łączą trzy podstawowe więzi.

Więź uczuciowa

Pierwszą z nich jest więź uczuciowa, która równocześnie wydaje się tą najistotniejszą. Całkowite wygaśnięcie więzi uczuciowej między małżonkami jest najważniejszym sygnałem świadczącym o rozpadzie pożycia małżeńskiego. Polega ona przede wszystkim na wzajemnym szacunku, zaufaniu, szczerości czy trosce o współmałżonka. Ustalenie przez Sąd czy doszło do faktycznego trwałego wygaśnięcia więzi uczuciowej może okazać się w praktyce bardzo trudne. Sąd najczęściej opiera się niemal wyłącznie na oświadczeniu obu stron. Jej weryfikacja przed Sądem to zazwyczaj pytanie małżonka o miłość do drugiego z nich. Trudno jednak oczekiwać, aby Sąd postępował wbrew woli stron postępowania. To jednak właśnie ta więź łącząca małżonków ma kluczowe znaczenie. Często bowiem pomimo, iż z różnych przyczyn małżonkowie nie współżyją ze sobą czy prowadzą odrębne gospodarstwa, to darzą się silnym uczuciem i są ze sobą szczęśliwi.

Więź fizyczna

Kolejną więzią łączącą małżonków jest więź fizyczna czyli współżycie fizyczne małżonków ze sobą.  Ustanie tej więzi może stanowić przejaw rozpadu pożycia między małżonkami, jednakże nie zawsze musi tak być. Czasami brak więzi fizycznej między małżonkami może być wynikiem usprawiedliwionej przyczyny np. choroby albo po prostu przejawem wspólnej decyzji stron. W przypadku, gdyby do współżycia między stronami dochodziło wyłącznie z powodu zastraszenia czy wykorzystania położenia drugiego małżonka, to w takiej sytuacji także nie będzie można mówić o istnieniu więzi fizycznej. Nieuzasadniona odmowa, w ogóle współżycia przez jednego z małżonków może świadczyć natomiast o rozpadzie pożycia między małżonkami.

Więź gospodarcza

Ostatnią więzią, której istnienie przyjmuje się dla oceny czy między małżonkami doszło do rozpadu pożycia, jest łącząca strony więź gospodarcza. Przejawia się ona najczęściej poprzez:

  • wspólne zamieszkiwaniem małżonków,
  • prowadzenie wspólnie gospodarstwa domowego
  • wspólne spożywaniu oraz przygotowywanie posiłków.

Nie zawsze jednak brak więzi gospodarczej musi świadczyć o rozpadzie pożycia. Często małżonkowie już przed zawarciem związku małżeńskiego czy w jego trakcie podejmują decyzję, zwykle ze względów ekonomicznych, np. o tym że jedno z małżonków będzie pracować poza wspólnym miejsce zamieszkania. Ważne jest, aby brak więzi gospodarczej był wynikiem wspólnej i świadomej decyzji małżonków. Jeżeli natomiast jest to wynikiem konfliktu między stronami to może to świadczyć o rozpadzie pożycia na płaszczyźnie gospodarczej.

Negatywne przesłanki rozwodu

Poza pozytywnymi przesłankami rozwodu, od których uzależniona jest zasadność wniesionego powództwa, przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego przewidują również przesłanki negatywne, które pomimo, iż rozpad pożycia między małżonkami ma charakter zupełny i trwały  uniemożliwiają Sądowi rozwiązanie małżeństwa przez rozwód.

Dobro dzieci

Chodzi tu po pierwsze o sytuację, wskutek orzeczenia rozwodu miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków Wykładni tego pojęcia na gruncie negatywnych przesłanek rozwodowych dokonał Sąd Najwyższy w uchwale z 18.03.1968 r., III CZP 70/66 Sąd Najwyższy wskazał na następujące kryteria pozwalające stwierdzić istnienie negatywnej przesłanki rozwodu, jaką stanowi dobro wspólnych małoletnich dzieci:

  1. należy rozważyć, czy rozwód nie spowoduje osłabienia więzi z dziećmi tego z małżonków, przy którym dzieci nie pozostaną, w stopniu mogącym ujemnie wpłynąć na wykonywanie jego obowiązków rodzicielskich,
  2. jeżeli rozwód dotyczyć ma małżeństwa wielodzietnego, w którym obowiązek utrzymania i wychowania małoletnich dzieci w pełni wyczerpuje możliwości zarobkowe i majątkowe małżonków, to wzgląd na dobro tych dzieci może przemawiać przeciwko orzeczeniu rozwodu i otworzeniu w ten sposób ich rodzicom możliwości założenia nowej rodziny,
  3. orzeczenie rozwodu doprowadzi do zaspokajania potrzeb materialnych i moralnych w mniejszym stopniu niż obecnie,
  4. orzeczenie rozwodu pogłębi konflikt co do wychowywania dzieci.

Do pomocniczych kryteriów Sąd Najwyższy zalicza wiek dzieci, ich dotychczasowe stosunki z rodzicami, jak również stan zdrowia i stopień wrażliwości dzieci. Istotną pomoc dla sądu może stanowić opinia biegłego psychologa. Jak podkreśla jednak Sąd Najwyższy: „Korzystając z opinii biegłego psychologa, należy zachować daleko idącą ostrożność, aby dziecko nie zostało wciągnięte do procesu rozwodowego rodziców”.

Sprzeczność z zasadami współżycia społecznego

Kolejną negatywną przesłanką rozwodową jest sytuacja, w której orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Wyjaśnienie czy powinny kierować się Sądu dokonując oceny wystąpienia tej negatywnej przesłanki również koniecznym było rozpatrzenie tej kwestii przez Sąd Najwyższy. W uchwale pełnego składu Izby Cywilnej z 18.03.1968 r., III CZP 70/66, Sąd Najwyższy uznał, że orzeczenie rozwodu jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego wtedy, gdy z zasadami tymi nie dałoby się pogodzić rażącej krzywdy, jakiej doznałby małżonek sprzeciwiający się orzeczeniu rozwodu albo gdy przeciw rozwodowi przemawiają poważne względy natury społeczno-wychowawczej, powstałe na tle złego traktowania i złośliwego stosunku współmałżonka lub dzieci albo innych przejawów lekceważenia instytucji małżeństwa i rodziny lub obowiązków rodzinnych.

Brak zgody małżonka

Ostatnią negatywną przesłanką rozwodową jest sytuacja, w której z żądaniem orzeczenia rozwodu występuje małżonek wyłącznie winny rozpadu pożycia, a drugi z małżonków nie wyraża zgody na rozwiązanie małżeństwa. Wymaga to w pierwszej kolejności ustalenia przez Sąd, czy w rozpoznawanej sprawie mamy do czynienia z sytuacją, w której tylko jeden z małżonków ponosi odpowiedzialność za rozpad pożycia, a następnie uzyskania zgody drugiego z małżonków. Sąd jednak nie zawsze związany będzie brakiem zgody małżonka niewinnego rozpadu pożycia. Może bowiem uznać, że brak zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. W takiej sytuacji, pomimo braku takiej zgody Sąd może orzec o rozwiązaniu małżeństwa przez rozwód.

Zobacz więcej:

---------------------------------