Czym jest mobbing – kto odpowiada za mobbing w miejscu pracy?

Zanim przejdziemy do analizy, kto odpowiada za mobbing w miejscu pracy, warto wyjaśnić pojęcie samego mobbingu. Zgodnie z art. 94³ Kodeksu pracy, mobbing to działania lub zachowania dotyczące pracownika albo skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na długotrwałym i uporczywym nękaniu lub zastraszaniu, których celem lub skutkiem jest zaniżenie oceny przydatności zawodowej pracownika, poniżenie go lub ośmieszenie, a także izolowanie bądź wyeliminowanie z zespołu współpracowników.

Kluczowymi elementami, które decydują o uznaniu danego zachowania za mobbing, są:

• Uporczywość – regularne powtarzanie się nękających lub zastraszających zachowań.
• Długotrwałość – niewystarczające jest jednorazowe zdarzenie; wymagana jest pewna ciągłość w czasie.
• Cel lub skutek zachowań – prowadzący do wywołania u pracownika poczucia niższej wartości, wykluczenia z grupy czy izolacji.

W praktyce mobbing może przybierać różne formy: od agresji werbalnej, przez publiczne krytykowanie, poniżanie, po nieuzasadnione obciążanie obowiązkami czy utrudnianie wykonywania pracy. Jednakże, aby skutecznie dochodzić swoich praw przed sądem, konieczne jest najpierw ustalenie, kto odpowiada za mobbing w miejscu pracy i jakie kroki należy podjąć wobec konkretnej osoby lub osób.

Kto odpowiada za mobbing w miejscu pracy w świetle Kodeksu pracy?

Zgodnie z polskim prawem, a w szczególności Kodeksem pracy, nadrzędną odpowiedzialność za przeciwdziałanie mobbingowi ponosi pracodawca. Oznacza to, że to właśnie on ma obowiązek podjąć wszelkie niezbędne działania, by zapobiegać pojawianiu się niepożądanych zachowań oraz niezwłocznie reagować na sygnały o ich występowaniu. W praktyce oznacza to konieczność wdrożenia odpowiednich procedur antymobbingowych, szkoleń i polityk wewnętrznych, a także szybkie rozwiązywanie konfliktów w zespole.

Z punktu widzenia Kodeksu pracy, gdy zastanawiamy się, kto odpowiada za mobbing w miejscu pracy, odpowiedź najczęściej brzmi: pracodawca. Jednakże nie oznacza to, że tylko on może ponosić konsekwencje. Podwładni, koledzy czy przełożeni dopuszczający się mobbingu mogą być pociągnięci do odpowiedzialności cywilnej czy nawet karnej w sytuacjach, gdy ich zachowania wypełniają znamiona określone w przepisach prawa karnego (np. zniesławienie, znieważenie, groźby karalne).

Należy mieć na uwadze, że jeśli pracodawca nie podejmuje żadnych kroków w celu wyjaśnienia zarzutów mobbingu lub ignoruje skargi pracowników, wówczas to on będzie bezpośrednio odpowiedzialny za naruszenie zasad antymobbingowych. W związku z tym, przy ustalaniu, kto odpowiada za mobbing w miejscu pracy, należy ocenić zarówno konkretne zachowania mobbera, jak i działania (lub ich brak) osób zarządzających przedsiębiorstwem.

Odpowiedzialność pracodawcy i współpracowników

W kontekście pytania, kto odpowiada za mobbing w miejscu pracy, można wyróżnić kilka płaszczyzn odpowiedzialności:

1. Odpowiedzialność pracodawcy (organizacyjna i finansowa)
   • Pracodawca ma obowiązek przeciwdziałania mobbingowi. Jeśli dochodzi do naruszeń, np. zgłaszane są skargi, a pracodawca nie podejmuje działań, ponosi odpowiedzialność cywilną (odszkodowawczą).
   • W sytuacji, gdy mobbing przyczynił się do rozstroju zdrowia pracownika (np. depresji), pracownik może dochodzić zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.
   • Pracownik ma też prawo rozwiązać umowę o pracę z winy pracodawcy, jeśli sytuacja w miejscu pracy staje się nie do zniesienia.
2. Odpowiedzialność pracowników (w tym kadry kierowniczej)
   • Osoba dopuszczająca się mobbingu może zostać pociągnięta do odpowiedzialności dyscyplinarnej, a nawet zwolniona z pracy.
   • Gdy zachowanie pracownika wypełnia znamiona przestępstwa (np. ciągłe groźby, znieważenie), możliwe jest wszczęcie postępowania karnego.
   • Pracodawca ma obowiązek reagować na takie sytuacje, gdy dowie się, kto odpowiada za mobbing w miejscu pracy.
3. Odpowiedzialność współpracowników (bierna)
   • Zdarza się, że w zakładach pracy występuje tzw. zmowa milczenia – osoby postronne wiedzą o nękaniu, ale obawiają się konfliktu, utraty pracy lub dyskryminacji ze strony grupy.
   • Co prawda świadek mobbingu samodzielnie nie odpowie za czyny mobbera, jednak współpracownicy, którzy tolerują lub ukrywają mobbing, mogą zostać pociągnięci do konsekwencji w ramach procedur wewnętrznych przedsiębiorstwa (np. za współudział w nękaniu lub za zaniechanie zgłoszenia incydentu przełożonym).

Z prawnego punktu widzenia najistotniejsze jest jednak ustalenie, kto odpowiada za mobbing w miejscu pracy, czyli zidentyfikowanie osoby lub osób podejmujących bezprawne działania. Dopiero wówczas możliwe jest skierowanie roszczeń do właściwego adresata oraz dochodzenie odszkodowania czy zadośćuczynienia.

Jak dochodzić swoich praw – kto odpowiada za mobbing w miejscu pracy?

Świadomość, kto odpowiada za mobbing w miejscu pracy, to pierwszy krok do obrony przed tym zjawiskiem i dochodzenia roszczeń. W praktyce jednak nie zawsze jest łatwo udowodnić, że dane zachowania spełniają przesłanki mobbingu. Aby zwiększyć swoje szanse na wygraną przed sądem, warto zadbać o:

1. Dokumentację i dowody
   • Notowanie dat, okoliczności i treści nękających wypowiedzi lub zachowań.
   • Gromadzenie korespondencji mailowej, SMS-ów, nagrań (jeśli są dopuszczalne) czy innych materiałów potwierdzających nękanie.
   • Zapisy w wewnętrznych komunikatorach firmowych, o ile mogą zostać wykorzystane jako dowód.
2. Zeznania świadków
   • Jeżeli w firmie znajdują się współpracownicy, którzy zaobserwowali incydenty mobbingu, ich zeznania są niezwykle cenne.
   • Nawet anonimowe zgłoszenia (np. do działu HR) mogą być wskazówką, kto odpowiada za mobbing w miejscu pracy, co pomoże w dalszym postępowaniu.
3. Zgłoszenie sprawy pracodawcy lub instytucjom zewnętrznym
   • Pracodawca powinien być pierwszym miejscem, gdzie zgłaszamy problem – może zaproponować mediacje, zmienić strukturę zespołu albo wyciągnąć konsekwencje wobec sprawcy.
   • Jeśli pracodawca nie reaguje, można zwrócić się do Państwowej Inspekcji Pracy albo złożyć pozew do sądu pracy, domagając się odszkodowania bądź zadośćuczynienia.
4. Pomoc prawnika
   • Porada prawnika specjalizującego się w prawie pracy i mobbingu może pomóc w ustaleniu, kto odpowiada za mobbing w miejscu pracy, a także jakie kroki prawne i dowody będą niezbędne w procesie.
   • Prawnik pomoże również w przygotowaniu pozwu, gromadzeniu dokumentacji i reprezentacji przed sądem.

Pamiętajmy, że efektywna obrona przed mobbingiem wymaga szybkiej reakcji i konsekwentnego działania. Jeżeli wiemy już, kto odpowiada za mobbing w miejscu pracy, powinniśmy użyć wszelkich dostępnych środków, aby ukrócić takie praktyki i wyegzekwować należne nam prawa.

Podsumowanie

Kto odpowiada za mobbing w miejscu pracy – to jedno z najważniejszych pytań, jakie stawiają sobie osoby doświadczające nękania w środowisku zawodowym. Choć na gruncie polskiego prawa kluczową odpowiedzialność ponosi pracodawca, to w praktyce mobbing może wynikać zarówno z działań przełożonych, jak i samych współpracowników. Ustalenie, kto odpowiada za mobbing w miejscu pracy, jest kluczowe dla podjęcia skutecznych kroków prawnych i wyegzekwowania rekompensaty za poniesione szkody.

Warto pamiętać, że w pierwszej kolejności należy zebrać stosowne dowody – dokumentację, korespondencję, a także poprosić o pomoc świadków, którzy potwierdzą, kto odpowiada za mobbing w miejscu pracy i w jakich okolicznościach dochodziło do nękających zachowań. Następnie warto skierować sprawę do pracodawcy i jednocześnie (lub w razie braku reakcji) rozważyć pomoc prawną. Dzięki temu możemy zadbać o swoje prawa i – co równie ważne – bezpieczeństwo innych pracowników, którzy mogą być narażeni na podobne praktyki.

Niniejszy wpis nie stanowi porady prawnej w rozumieniu przepisów ustawy Prawo o adwokaturze. Jeżeli potrzebują Państwo indywidualnej konsultacji w zakresie spraw dotyczących mobbingu, zapraszam do kontaktu z kancelarią prawną lub do skorzystania z pomocy doświadczonych mediatorów i psychologów specjalizujących się w problematyce konfliktów w miejscu pracy.

Niniejszy wpis nie stanowi porady prawnej w rozumieniu przepisów ustawy Prawo o adwokaturze. Jeśli potrzebujecie Państwo indywidualnej porady prawnej – zapraszam do kontaktu.